Chào bà con! Lão ngồi đây, dưới gốc cây cà phê đang độ trĩu quả, nghe tiếng chim ríu rít mà lòng dạ cũng không yên. Hôm nay, giá cà phê trên thị trường nhảy dựng lên, làm bà con vừa mừng vừa lo. Theo mấy trang báo lớn, giá cà phê robusta đã bật tăng mạnh trên cả hai sàn giao dịch London và New York, một phần nhờ mấy anh đầu cơ rút lại lệnh bán khống, phần khác vì nguồn cung đang bị đe dọa. Thế nhưng, đằng sau niềm vui giá tăng ấy, còn lắm điều để ngẫm suy.
Bà con mình chắc ai cũng biết, mấy năm nay thời tiết chẳng chiều lòng người. Nắng thì quá hạn hán, mưa lại ầm ầm không dứt, làm mùa màng cà phê bấp bênh. Lão đọc báo thấy người ta bảo sản lượng cà phê vụ 2024 – 2025 có thể giảm từ 10% đến 15% so với vụ trước. Nghĩ mà buồn cho những vườn cà phê từng xanh tốt nay cằn cỗi vì đất đai không còn đủ độ ẩm, quả thì còi cọc. Hạt cà phê vốn dĩ là niềm tự hào của bà con mình giờ đây đứng trước nguy cơ không đáp ứng đủ nhu cầu thị trường.
Giá cao nhưng xuất khẩu thấp – Vì đâu nên nỗi?
Sáng nay, giá cà phê trong nước dao động từ 114.500 – 115.100 đồng/kg, cao gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Tin này nghe có vẻ vui, nhưng bà con thử nghĩ xem, giá cao thế mà lượng xuất khẩu lại giảm gần nửa. Trong 15 ngày đầu tháng 11, chỉ vỏn vẹn hơn 20.900 tấn cà phê được xuất khẩu, giảm tới 44,8% so với năm trước. Sao mà nghịch lý thế!
Lão ngẫm hoài cũng thấy rằng, một phần vì bà con mình chưa kịp đưa sản phẩm ra thị trường đúng lúc, phần khác lại do mấy quy định mới từ EU, như cái EUDR kia. Mấy ông lớn ở châu Âu yêu cầu cà phê phải sản xuất bền vững, không được vi phạm chống phá rừng. Nghe thì đúng, nhưng để đáp ứng được mấy tiêu chuẩn đó, bà con mình phải bỏ ra không ít công sức và chi phí. Thế mà giá cả lại không luôn ổn định, làm ai cũng lắm nỗi đắn đo.
Thời tiết thất thường, bà con mình thêm lao đao
Cái nắng đầu năm đã làm bà con mình khốn đốn vì hạn hán, giờ đến mùa mưa lại thêm phần ngặt nghèo. Mấy hôm nay, mưa bão kéo dài, lão nghe trên đài báo rằng nhiều vùng thu hoạch không đảm bảo tiến độ. Có những quả cà phê chín vàng mà không kịp thu hoạch, nước mưa làm rụng hết, phí hoài công sức cả năm.
Mà chưa hết đâu bà con! Đọc tin về Brazil, nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới, cũng thấy mà thương. Họ cũng gặp khó khăn vì hạn hán, giờ thêm vấn đề độ ẩm đất thấp. Sản lượng cà phê arabica của họ chắc chắn sẽ giảm, tạo cơ hội cho robusta của Việt Nam lên ngôi. Nhưng, nếu chúng ta không nhanh tay tận dụng thời cơ, thị trường quốc tế sẽ dần chuyển hướng, và đó sẽ là tổn thất lớn.
Niềm hy vọng trong những tiêu chuẩn khắt khe
Tuy khó khăn là thế, nhưng lão vẫn thấy ánh sáng le lói cuối con đường. Bà con mình, nhất là ở Tây Nguyên, đã bắt đầu chuyển mình theo hướng sản xuất bền vững. Ở Gia Lai, hơn 105.000 ha cà phê đã được chăm chút kỹ lưỡng, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Các huyện Chư Sê, Đăk Đoa, Ia Grai và Chư Prông đã nỗ lực không ngừng để duy trì diện tích hiện có, đồng thời áp dụng kỹ thuật tái canh, chọn giống kháng bệnh, nâng cao năng suất.
EU hoãn áp dụng EUDR thêm 12 tháng là cơ hội để bà con mình chuẩn bị tốt hơn. Nếu chúng ta làm được, thì không chỉ giữ vững thị trường châu Âu, mà còn mở ra cánh cửa cho nhiều quốc gia khác. Một sản phẩm chất lượng, sạch và bền vững, chắc chắn sẽ mang lại giá trị lớn hơn nhiều so với những lô hàng không đạt tiêu chuẩn.
Chút thú vui cùng ly cà phê nâu đá quê hương
Thôi thì bà con ơi, khó khăn là thế, nhưng mình cũng đừng quên tự thưởng cho mình một chút an ủi. Cái lạnh se sắt của mùa đông, ngồi dưới mái hiên nhà, nhấp một ngụm cà phê nâu đá mà thấy lòng nhẹ nhõm. Chỉ cần chút sữa đặc hòa quyện cùng vị cà phê đậm đà, thế là đủ để xua tan bao nỗi buồn lo. Lão nghĩ, chẳng cần phải đi đâu xa, món cà phê quê nhà đã đủ làm say lòng biết bao người khách phương xa.
Bà con mình hãy vững lòng nhé! Dẫu giá cả thị trường còn bấp bênh, thời tiết còn khắc nghiệt, nhưng nếu ta đồng lòng, cùng nhau vượt qua, thì tương lai của ngành cà phê Việt Nam sẽ ngày càng vững chắc. Lão chúc bà con mùa thu hoạch thắng lợi, vườn cà phê luôn xanh tươi, hạt nào cũng tròn trịa, chắc mẩy!