Cả đời gắn bó với những rẫy cà phê trải dài trên sườn đồi, tôi chưa từng thấy giá cà phê lại “đứng dáng” cao như mấy ngày nay. Sáng nay, vừa nhấp xong ngụm cà phê đậm đà, tôi nghe bà con rôm rả nói chuyện giá cà phê đang dao động từ 121.800 đến 122.700 đồng/kg. Lòng già phấn khởi, nhưng cũng không khỏi lo âu trước những đợt sóng ngầm của thị trường.
Giá tăng vì đâu?
Các chuyên gia nói rằng giá cà phê tăng liên tục những ngày qua là do ba nguyên nhân chính. Thứ nhất, nguồn cung từ hai cường quốc cà phê là Brazil và Việt Nam đang bị “khó ở”. Ở Brazil, mưa bão thất thường làm giảm năng suất, còn ở nước ta, bà con đang bước vào mùa thu hoạch mà lực lượng lao động khan hiếm, chi phí tăng vọt.
Thứ hai, chi phí đầu vào, từ phân bón, nhân công đến xăng dầu, đều đang leo thang. Nông dân chúng tôi phải bỏ ra nhiều hơn để duy trì vườn cà phê, nên không bất ngờ khi giá thành cũng đội lên.
Cuối cùng, cước vận tải cao chót vót trong mùa cuối năm đã thêm một tầng áp lực lên giá thành. Bà con chúng tôi bán được giá cao thì mừng, nhưng nghĩ tới chi phí vận chuyển để đưa cà phê đi xa lại thấy lòng nặng trĩu.
Phấn khởi nhưng không quên lo toan
Với giá cà phê nhân dao động từ 118.000 đến 122.700 đồng/kg như hiện tại, nhiều nhà vườn đã thu được lợi nhuận tốt. Năm nay, nắng mưa thuận lợi, cây cà phê ở Lâm Đồng, Đắk Lắk, Gia Lai đều cho trái to, hạt chắc, sản lượng tăng rõ rệt. Nhưng không phải nhà nào cũng cười tươi được. Bà con vay vốn trồng mới hoặc cải tạo vườn cà phê vài năm trước nay phải gánh lãi suất ngân hàng cao. Có nhà may mắn trúng giá, bù được chi phí, nhưng cũng không ít nhà chỉ đủ xoay sở.
Ở quê tôi, người ta bảo nhau rằng “giá cao thì mừng, nhưng đừng quên phòng xa”. Mỗi năm giá cà phê lên xuống bất thường, bà con cần phải tính toán kỹ lưỡng để tránh cảnh được mùa mất giá hay được giá thì mất mùa.
Những bài học đắt giá từ thị trường
Khi nhìn giá cà phê tăng, tôi không chỉ thấy con số, mà còn thấy cả bài học lớn về việc tổ chức sản xuất. Ở vùng Tây Nguyên, diện tích cà phê đã mở rộng lên hơn 610.000 ha, riêng Lâm Đồng chiếm đầu bảng với hơn 176.800 ha. Nhưng nếu không có các biện pháp canh tác bền vững, thì năng suất dù có tăng cũng khó duy trì.
Tôi nhớ những lần đi hội thảo với các kỹ sư nông nghiệp, họ khuyên bà con nên tái canh vườn cà phê già cỗi, trồng giống năng suất cao, chịu hạn tốt. Bây giờ nghĩ lại mới thấy đúng. Những ai đã chuyển đổi kịp thời thì nay hưởng lợi, còn những vườn cây già, kém sức chống chịu với thời tiết thì sản lượng năm nay vẫn lẹt đẹt.
Hy vọng vào tương lai bền vững
Nhìn xa hơn, bà con cần đặt niềm tin vào những cách làm mới. Ở Lâm Đồng, nhiều nơi đã áp dụng mô hình trồng cà phê xen canh với cây ăn trái, giảm rủi ro về giá và tăng thu nhập ổn định. Hợp tác xã và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng, giúp nông dân tiếp cận thị trường xuất khẩu trực tiếp, giảm bớt áp lực từ thương lái.
Thêm vào đó, chuyển đổi số trong nông nghiệp đang là xu thế. Tôi nghe con cháu trong nhà nói nhiều về việc quản lý vườn bằng ứng dụng, kết nối khách hàng qua nền tảng trực tuyến. Dù chưa quen, nhưng tôi tin đây là cách để bà con nắm bắt thị trường nhanh hơn, bán được giá tốt hơn mà không lo bị ép giá.
Lời kết của lão nông
Giá cà phê hôm nay tăng là tin vui, nhưng cũng là lời nhắc nhở để chúng ta làm ăn chắc tay hơn. Bà con nông dân cần giữ vững tinh thần, đừng chỉ chạy theo giá cao mà quên đi việc đầu tư bền vững cho tương lai.
Người nông dân cả đời cặm cụi với đất, với cây, mong rằng những mùa cà phê tới đây sẽ tiếp tục được mùa, được giá. Và trên hết, bà con mình sẽ cùng nhau vững vàng hơn trước những sóng gió của thị trường.