“Trung tâm cà phê” mới đang hình thành sau làn sóng sáp nhập tỉnh thành
Sau khi các phương án sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính được triển khai, bức tranh ngành cà phê Việt Nam có sự thay đổi đáng kể. Lâm Đồng – địa phương vốn đã là một trong những khu vực sản xuất cà phê lớn – nay sẽ chính thức vượt Đắk Lắk, trở thành “trung tâm cà phê” mới của cả nước sau khi hợp nhất với Đắk Nông và Bình Thuận.
Trước khi sáp nhập, Đắk Lắk vẫn luôn giữ vững vị thế đầu bảng về diện tích trồng cà phê với hơn 213.000 ha. Năm 2024, sản lượng thu hoạch của tỉnh này đạt khoảng 561.000 tấn. Đặc biệt, thương hiệu “Cà phê Buôn Ma Thuột” đã có mặt tại hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ, góp phần khẳng định vị thế cà phê Việt trên thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, với đề án sáp nhập mới, Lâm Đồng sẽ “soán ngôi”. Sau khi hợp nhất cùng Đắk Nông và Bình Thuận, tỉnh mới có tổng diện tích cà phê trên 319.000 ha – trở thành vùng trồng cà phê lớn nhất cả nước. Trong đó, dù đóng góp của Bình Thuận khá khiêm tốn (chỉ khoảng 2.500 ha), hai tỉnh còn lại đều là những trung tâm sản xuất cà phê quan trọng.
Huyện Di Linh tiếp tục là “vựa cà phê” lớn nhất của Lâm Đồng với hơn 46.000 ha, theo thống kê mới nhất từ địa phương này.
Cà phê Đắk Lắk “lùi bước”, các địa phương khác chuyển mình
Sau khi sáp nhập với Phú Yên, diện tích trồng cà phê của Đắk Lắk chỉ tăng nhẹ lên 214.500 ha do tỉnh mới này không có nhiều diện tích chuyên canh cà phê. Huyện Sông Hinh của Phú Yên là nơi hiếm hoi trồng cà phê với khoảng 1.500 ha.
Trong khi đó, Gia Lai sau khi “gộp nhà” với Bình Định vươn lên vị trí thứ ba, dù Bình Định không có thế mạnh cà phê. Kon Tum cũng rơi xuống hạng tư khi kết hợp với Quảng Ngãi – nơi không phát triển loại cây trồng này.
Đáng chú ý, Sơn La – một tỉnh không sáp nhập – đã lọt top 5 nhờ giữ vững hơn 21.000 ha diện tích cà phê. Cà phê tại đây chủ yếu trồng ở các vùng cao như Mai Sơn, Thuận Châu và TP Sơn La, với sản lượng hàng năm dao động 35.000–45.000 tấn cà phê nhân.
Bảng xếp hạng mới của các vùng trồng cà phê lớn nhất Việt Nam sau sáp nhập:
- Lâm Đồng (319.000 ha)
- Đắk Lắk (214.500 ha)
- Gia Lai (105.000 ha)
- Quảng Ngãi (30.500 ha)
- Sơn La (21.000 ha)
Xuất khẩu cà phê dự báo tăng trở lại bất chấp biến động
Năm 2024, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,32 triệu tấn cà phê, mang về kim ngạch kỷ lục 5,48 tỷ USD. Giá cà phê tăng vọt – trung bình đạt 4.151 USD/tấn, tăng đến 57% so với năm 2023 – nhưng sản lượng lại giảm gần 19%, xuống mức thấp nhất trong gần một thập kỷ.
Nguyên nhân phần lớn đến từ thời tiết khô hạn, biến đổi khí hậu và xu hướng chuyển đổi cây trồng của nông dân sang các loại cây ngắn hạn có lợi nhuận cao như sầu riêng, bơ. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), nửa đầu niên vụ 2024–2025, xuất khẩu cà phê Việt Nam giảm 23% so với cùng kỳ, do nhiều hộ giữ hàng chờ giá lên cao.
Tuy nhiên, dự báo trong những tháng tới, xuất khẩu sẽ khởi sắc trở lại khi nông dân cần giải phóng kho để đón vụ mới vào quý IV. USDA dự tính niên vụ 2025–2026, sản lượng cà phê nhân của Việt Nam có thể tăng 4,65%, lên 27 triệu bao. Đồng thời, tiêu dùng nội địa cũng dự báo tăng hơn 22%, nhờ đà phục hồi du lịch và sức mua của tầng lớp trung lưu.
Vị thế Robusta của Việt Nam có bị đe dọa?
Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu cà phê Robusta lớn nhất thế giới. Tuy vậy, vị thế này không còn tuyệt đối. Theo ông Trịnh Đức Minh – Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột – Brazil đang âm thầm vươn lên nhờ đầu tư bài bản và quy mô sản xuất lớn, năng suất trung bình lên tới 7–8 tấn/ha, gần gấp đôi so với Việt Nam.
Trong khi đó, phần lớn sản lượng cà phê trong nước vẫn đến từ các hộ nhỏ lẻ. Hơn 90% vườn cà phê chỉ đạt vài tấn mỗi năm, rất ít cơ sở có sản lượng vượt 100 tấn – điều gây khó khăn lớn cho việc đầu tư chế biến sâu.
Ngoài ra, rào cản về công nghệ và thiếu các vùng nguyên liệu tập trung khiến Việt Nam khó nâng cao giá trị sản phẩm. Các chuyên gia khuyến nghị cần tái cơ cấu lại ngành, tập trung vào phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn, đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm cà phê chế biến sâu để tăng giá trị gia tăng.
Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam cần đưa tỷ lệ cà phê chế biến sâu lên 40–45%, thay vì chỉ dừng ở mức thấp như hiện nay.