Ngành chế biến dừa Việt Nam hiện đang phải đối mặt với nguy cơ thiếu nguyên liệu nghiêm trọng, khi nguồn cung không đủ đáp ứng nhu cầu của nhiều nhà máy tại Bến Tre, dù đã có sự đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng. Cảnh báo này được đưa ra bởi bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, trong diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ sản phẩm dừa” tổ chức tại Bến Tre vào ngày 13/12, do Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường phối hợp với báo Nông nghiệp tổ chức.
Theo bà Thanh, giá dừa trong nước từng rơi xuống mức thấp kỷ lục chỉ 1.000 đồng/quả, khiến nhiều nông dân chán nản và không còn mặn mà với loại cây này. Trong khi đó, các doanh nghiệp chế biến dừa phải hoạt động cầm chừng, chỉ đạt công suất 10-15% do thiếu nguyên liệu.
Một vấn đề đặc biệt nghiêm trọng là tình trạng một số doanh nghiệp đặt cơ sở sơ chế tại Việt Nam, nhưng lại xuất nguyên liệu đi các quốc gia khác, đặc biệt là Trung Quốc, để chế biến sâu, thay vì chế biến ngay tại Việt Nam. Bà Thanh lý giải rằng chính sách thuế xuất khẩu nguyên liệu dừa khô ở mức 0% đang tạo ra lợi thế lớn cho xuất khẩu nguyên liệu thô, nhưng lại gây thiệt hại nặng nề cho ngành chế biến trong nước.
Bên cạnh đó, từ ngày 1/1/2025, Indonesia – một trong những nguồn cung cấp nguyên liệu dừa lớn nhất thế giới – sẽ áp dụng thuế xuất khẩu lên tới 80% để bảo vệ nguồn nguyên liệu nội địa. Điều này dự báo sẽ khiến nguồn cung từ nước này bị thu hẹp đáng kể, càng làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt nguyên liệu dừa cho ngành chế biến.
Bà Thanh nhấn mạnh rằng nếu không có sự điều chỉnh chính sách thuế và tạo ra hàng rào bảo vệ hợp lý, ngành dừa Việt Nam không chỉ mất đi lợi thế cạnh tranh mà còn đứng trước nguy cơ suy thoái nghiêm trọng trong dài hạn.
Ông Nguyễn Văn Phương, Giám đốc Công ty Dừa Phương Nam, cũng chia sẻ rằng không chỉ số lượng mà chất lượng nguyên liệu dừa cũng đang giảm sút. Thời tiết biến đổi cùng việc nông dân chặt bỏ cây dừa để chuyển sang các loại cây trồng khác khiến nguồn cung ngày càng khan hiếm. “Nếu không có chính sách hỗ trợ kịp thời, ngành dừa sẽ gặp phải những khó khăn lớn hơn nữa,” ông Phương lo ngại. Ông cũng kêu gọi các doanh nghiệp hợp tác xây dựng một chuỗi giá trị dừa bền vững, từ khâu trồng trọt, chế biến đến tiêu thụ, nhằm đảm bảo sự phát triển lâu dài cho ngành.
Trong bối cảnh khó khăn này, logistics đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc nâng cao sức cạnh tranh cho ngành dừa Việt Nam. Ông Đặng Đình Long, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Mega A Logistics, chia sẻ rằng các đơn vị logistics đã hợp tác chặt chẽ với ngành nông nghiệp để giảm giá thành vận chuyển và nâng cao hiệu quả kinh tế cho sản phẩm dừa Việt. Các hình thức vận chuyển bằng đường bộ qua cửa khẩu và đặc biệt là vận chuyển đường biển đang phát huy hiệu quả vượt trội. Hệ thống chuỗi cấp lạnh, từ bảo quản đến đông lạnh, đã được cải tiến đáng kể, giúp dừa Việt Nam tiếp cận sâu hơn vào thị trường Trung Quốc và các khu vực xa hơn.
Thông qua các chuỗi logistics hiện đại, chi phí vận chuyển dừa xuất khẩu có thể giảm xuống chỉ còn khoảng 3.000 đồng một quả. Việc nâng cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói cũng giúp đẩy nhanh tiến độ kiểm tra và thông quan hàng hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần hiểu rõ quy định của từng thị trường nhập khẩu, nhằm định hướng sản xuất phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật và biểu thuế của các quốc gia.