Nguyên liệu chảy máu: Doanh nghiệp trong nước lao đao
Theo bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, hiện tượng nhiều doanh nghiệp đầu tư vào nhà máy chế biến tại các tỉnh như Bến Tre nhưng chỉ hoạt động cầm chừng với công suất 10-15% đã không còn là hiếm. Nguyên nhân chính là lượng lớn dừa khô được sơ chế và xuất khẩu thẳng sang Trung Quốc với thuế suất 0%, thay vì giữ lại phục vụ ngành chế biến trong nước. Điều này khiến nguồn cung dừa trở nên khan hiếm, đẩy các doanh nghiệp nội địa vào thế bế tắc.
Thực trạng này đặc biệt đáng báo động khi Indonesia, một trong những quốc gia xuất khẩu dừa lớn nhất thế giới, đã quyết định áp thuế xuất khẩu lên tới 80% từ ngày 1/1/2025. Nếu Việt Nam không nhanh chóng có các chính sách thuế hợp lý để giữ nguyên liệu trong nước, ngành dừa – vốn được xem là thế mạnh chiến lược – sẽ rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng.
Được mùa nhưng “mất giá”: Bài toán cần lời giải
Dừa, từ chỗ là cây công nghiệp chủ lực, đang dần mất giá trị trong chuỗi cung ứng. Một thực tế khiến nhiều người “sốc” là giá dừa tươi tại một số khu vực đã từng rơi xuống chỉ 1.000 đồng/quả. Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển Thị trường, nhấn mạnh: “Đã đến lúc ngành dừa Việt Nam phải chuyển từ cạnh tranh giá rẻ sang cạnh tranh bằng chất lượng. Nếu không, chuỗi giá trị sẽ mãi dậm chân tại chỗ.”
Ông cũng đề xuất các doanh nghiệp cần chiến lược nâng cao giá bán sản phẩm ở thị trường quốc tế, tận dụng phần giá trị gia tăng để hỗ trợ giá nguyên liệu cho nông dân. Điều này không chỉ giúp ổn định nguồn cung mà còn đảm bảo lợi ích bền vững cho tất cả các bên trong chuỗi cung ứng.
Quản lý mã số vùng trồng và bảo vệ uy tín quốc gia
Ngoài vấn đề nguyên liệu, việc gian lận trong quản lý mã số vùng trồng (MSVT) và cơ sở đóng gói (CSĐG) cũng đang trở thành rào cản lớn. Một số tổ chức sau khi được cấp mã số đã bán lại hoặc sử dụng không đúng mục đích, dẫn đến vi phạm các tiêu chuẩn kiểm dịch thực vật. Điều này khiến nhiều nước nhập khẩu, đặc biệt là Trung Quốc, áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn, thậm chí tạm dừng nhập khẩu từ Việt Nam, gây thiệt hại không nhỏ.
Để khắc phục, ông Nguyễn Phong Phú, Giám đốc Kỹ thuật Vina T&T Group, kiến nghị xây dựng hệ thống số hóa để quản lý MSVT và CSĐG hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường xử lý vi phạm và tập huấn cho nông dân về ý thức bảo vệ thương hiệu quốc gia.
Cạnh tranh trên sân nhà: Thách thức từ các doanh nghiệp nước ngoài
Trong bối cảnh nhiều tập đoàn nước ngoài với tiềm lực mạnh đang nhắm đến thị trường Việt Nam, ngành dừa không chỉ đối mặt với thách thức về nguyên liệu mà còn phải cạnh tranh ngay trên chính sân nhà. Nếu không có các chiến lược dài hạn về phát triển chuỗi giá trị, nguy cơ mất thị phần vào tay các doanh nghiệp quốc tế là hoàn toàn có thể xảy ra.
Ngành dừa Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng. Chỉ bằng cách tăng cường liên kết, cải thiện chất lượng sản phẩm và giữ vững nguồn nguyên liệu trong nước, ngành dừa mới có thể phát triển bền vững, đáp ứng kỳ vọng trở thành “ngành hàng tỷ USD” trong tương lai.